Bài 3- Đề án số 10: Nâng cao hiệu quả công tác xây dựng phong trào toàn dân PCCC trong tình hình mới, góp phần xây dựng lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH thực sự trong sạch, vững mạnh, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.

Phong trào Toàn dân phòng cháy, chữa cháy (PCCC) là một bộ phận không thể tách rời của phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, giữ vai trò chiến lược lâu dài, quan trọng trong công tác bảo đảm an toàn PCCC. Xây dựng phong trào Toàn dân PCCC phát triển lớn mạnh là góp phần xây dựng lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH thực sự trong sạch, vững mạnh, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.

Trong nhiều năm qua, Bộ Công an đã tập trung chỉ đạo xây dựng phong trào Toàn dân PCCC phát triển, lớn mạnh làm nòng cốt trong công tác PCCC ở các đơn vị, cơ sở, khu dân cư, vừa phục vụ lợi ích và nguyện vọng chính đáng của nhân dân trong công tác bảo đảm an toàn PCCC và CNCH, vừa bảo đảm giữ vững an sinh, trật tự an toàn xã hội, phục vụ phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Có thể nói phong trào Toàn dân PCCC đã huy động được sự tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân, trở thành “cánh tay nối dài” của lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH ở đơn vị, cơ sở, khu dân cư, góp phần quan trọng cùng lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH tổ chức có hiệu quả công tác phòng ngừa và chữa cháy, CNCH, kiềm chế số vụ và thiệt hại do cháy, nổ, sự cố, tai nạn gây ra.

Mỗi giai đoạn lịch sử, công tác xây dựng phong trào Toàn dân PCCC có những đặc thù phù hợp yêu cầu thực tế. Trong thời kỳ chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ra miền Bắc, nội dung của phong trào Toàn dân PCCC gắn liền với các nhiệm vụ trọng yếu của ngành Công an là đấu tranh phòng chống gián điệp, bảo vệ an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội, ngụy trang, sơ tán tài sản, chữa cháy xóa mục tiêu bắn phá của địch, bảo vệ thành quả sản xuất của miền Bắc xã hội chủ nghĩa, chi viện cho tiền tuyến miền Nam đánh Mỹ. Cũng từ những mô hình của thời kỳ này đã đặt nền móng cho công tác xây dựng phong trào toàn dân PCCC xuyên suốt chiều dài lịch sử hơn 60 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH.

Đất nước thống nhất, từ năm 1975 đến năm 1986, phong trào Toàn dân PCCC tiếp tục phát triển với nhiệm vụ bảo vệ sản xuất và bình yên cuộc sống nhân dân, góp phần khôi phục đất nước sau chiến tranh. Thời kỳ này phong trào Toàn dân PCCC phát triển nở rộ ở các nhà máy, xí nghiệp, hợp tác xã, nhất là ở khu vực thành thị, khu công nghiệp. Để kiện toàn mạng lưới các đội PCCC cơ sở và dân phòng, Bộ Công an đã chỉ đạo lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH bám địa bàn, cơ sở, tập trung tổ chức tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ cho lực lượng PCCC của quần chúng, bảo đảm cho lực lượng này đủ sức gánh vác công tác PCCC và CNCH tại chỗ.

Bước vào thời kỳ đổi mới, để phong trào toàn dân PCCC đáp ứng yêu cầu của tình hình mới, huy động sức mạnh của toàn hệ thống chính trị và toàn dân tham gia công tác PCCC, Bộ Công an đã đề xuất Thủ tướng Chính phủ ban hành nhiều văn bản từng bước hoàn thiện hành lang pháp lý cho việc xây dựng phong trào Toàn dân PCCC phát triển, lớn mạnh. Ngày 29/6/2001, Quốc hội khóa X đã thông qua Luật phòng cháy và chữa cháy tại kỳ họp thứ 9. Đây là văn bản pháp lý cao về PCCC nhất thể hiện tính kế thừa, tính thực tiễn dựa trên cơ sở yêu cầu phát triển của đất nước với những nguyên tắc mang tính khoa học, tính quần chúng cao, thể hiện vai trò to lớn của nhân dân trong công tác PCCC. Về nguyên tắc hoạt động, Luật phòng cháy và chữa cháy xác định phải huy động sức mạnh tổng hợp của toàn dân tham gia hoạt động PCCC; quy định nguyên tắc: “Mọi hoạt động phòng cháy và chữa cháy trước hết phải được thực hiện và giải quyết bằng lực lượng, phương tiện tại chỗ”. Luật cũng quy định lấy ngày 4/10 hằng năm là “Ngày toàn dân phòng cháy, chữa cháy”. Từ khi có Luật phòng cháy và chữa cháy, công tác xây dựng phong trào Toàn dân PCCC đã được triển khai chặt chẽ và thông suốt từ Trung ương đến địa phương.

Cùng với Luật phòng cháy, chữa cháy, nhiều văn bản pháp lý của Đảng, Quốc hội, Chính phủ cũng dành sự quan tâm đặc biệt cho công tác xây dựng phong trào Toàn dân PCCC: Chỉ thị số 47-CT/TW, ngày 25 tháng 6 năm 2015 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác PCCC, Nghị quyết 99/2019/QH14, ngày 27 tháng 11 năm 2019 về tiếp tục hoàn thiện, nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực hiện chính sách pháp luật về PCCC, Quyết định 630/QĐ-TTg ngày 11 tháng 5 năm 2020 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện Nghị quyết 99/2019/QH14 của Quốc hội đều nhấn mạnh nội dung xây dựng phong trào toàn dân PCCC phải bảo đảm sâu rộng; gắn liền với xây dựng phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, với phương châm bốn tại chỗ, trong đó xác định xây dựng, nhân rộng các điển hình tiên tiến theo hướng tự nguyện, tự phòng, tự quản theo cụm dân cư, cụm doanh nghiệp an toàn PCCC trên cơ sở lấy lực lượng dân phòng, lực lượng PCCC cơ sở và chuyên ngành là nòng cốt…

Từ những chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Bộ Công an, Cục Cảnh sát PCCC và CNCH, Công an các địa phương mỗi năm ban hành hàng chục văn bản chỉ đạo công tác xây dựng phong trào và xây dựng đội PCCC cơ sở, dân phòng và chuyên ngành. Năm 2020, Cục Cảnh sát PCCC và CNCH ban hành Quyết định số 380/QĐ/C07-P2 ban hành Quy định phân loại đội PCCC cơ sở và dân phòng. Đây là cơ sở giúp Công an các địa phương đánh giá, phân loại hằng năm, từ đó xây dựng kế hoạch củng cố, nâng cao chất lượng và xây dựng mới các đội PCCC cơ sở và dân phòng. Công tác huấn luyện, bồi dưỡng nghiệp vụ cho lực lượng PCCC cơ sở và dân phòng theo quy định của Luật PCCC được chấn chỉnh, nâng cao chất lượng, trong đó đặc biệt chú trọng các đội PCCC ở các đơn vị, cơ sở, khu dân cư trọng điểm về cháy, nổ. Đến tháng 11/2021 đã có 63/63 Công an địa phương phối hợp với chính quyền địa phương ban hành kế hoạch và tổ chức xây dựng mô hình phong trào toàn dân PCCC và CNCH bảo đảm theo chỉ tiêu đã đăng kí. Toàn quốc đã xây dựng, duy trì và triển khai nhân rộng 80 mô hình điển hình, hoạt động có hiệu quả trong phong trào PCCC; 57/63 Công an địa phương xây dựng kế hoạch, hướng dẫn các đơn vị, cơ sở phấn đấu trở thành đơn vị điển hình tiên tiến hoặc giữ vững danh hiệu điển hình tiên tiến trong phong trào toàn dân PCCC theo hướng dẫn của Cục Cảnh sát PCCC và CNCH. Năm 2021 có tổng số 6.826 đơn vị đăng ký trở thành đơn vị điển hình tiên tiến và giữ vững danh hiệu điển hình tiên tiến. Kết quả xét có 4.431 đơn vị đủ điều kiện và được công nhận đơn vị điển hình tiên tiến về PCCC.

Có rất nhiều phong trào hoạt động có hiệu quả, trở thành những điển hình tiêu biểu trong phong trào Toàn dân PCCC, thể hiện chiều sâu trong công tác tuyên truyền, dân vận của lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH như: Mô hình khu dân cư an toàn PCCC; Khu công nghiệp an toàn PCCC; Nhà tôi có bình chữa cháy; Lắp đặt các điểm chữa cháy công cộng tại các ngõ sâu; Hộ gia đình an toàn PCCC theo phương châm 4 tại chỗ; Hiến đất mở rộng hẻm; Hộp thư PCCC; Phường, xã, thị trấn điểm an toàn PCCC; Mô hình PCCC 4 lớp về PCCC; Tuyên truyền lưu động; Gia đình có ít nhất 2 lối thoát nạn và có bình chữa cháy, phương tiện thoát nạn… Trong đó nổi lên là mô hình “Tổ liên gia an toàn PCCC”.

Xuất phát từ tình hình cháy, gây thương vong lớn về người và tài sản tại các khu dân cư, mô hình Tổ liên gia an toàn PCCC và Điểm chữa cháy công cộng đã được Công an tỉnh Bắc Ninh nghiên cứu, xây dựng ở các khu dân cư liên kế có nhiều nguy hiểm cháy nổ và được lan tỏa nhân rộng trên cả nước. Đến nay, cả nước đã xây dựng và duy trì hoạt động hiệu quả 12.910 Tổ liên gia an toàn PCCC và 13.568 điểm chữa cháy công cộng. Mô hình Tổ liên gia an toàn PCCC đi vào hoạt động đã góp phần nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong công tác bảo đảm an toàn PCCC và CNCH của các hộ gia đình. Qua đó tuyên truyền, vận động người dân chấp hành tốt các quy định của pháp luật về PCCC. Đặc biệt, trong thời gian qua, tại nhiều địa phương, Tổ liên gia an toàn PCCC đã phát hiện và xử lý hiệu quả các vụ cháy ngày từ khi mới phát sinh, không để cháy lan, cháy lớn gây thiệt hại về người và tài sản. Điển hình như: Tổ liên gia an toàn PCCC khu phố 6, phường Tân Hưng Thuận, Quận 12, Tp Hồ Chí Minh đã kịp thời phá cửa dập tắt đám cháy xảy ra ngày 15/01/2023 ở căn nhà trên đường Song Hành và giúp 5 người trong gia đình thoát nạn ra ngoài an toàn; Tổ liên gia tại hẻm 19/6 Hoàng Xuân Nhị, phường Phú Trung, quận Tân Phú, Tp Hồ Chí Minh kịp thời dập tắt đám cháy xảy ra vào lúc 11 giờ 45 phút ngày 19/02/2023 tại nhà dân tại địa chỉ số nhà 373/48 Âu Cơ; Tổ liên gia tại đường Hoàng Văn Thụ, phường Minh An, Tp Hội An, tỉnh Quảng Nam kịp thời dập tắt vụ cháy xảy ra ngày 15/3/2023 tại cơ sở kinh doanh áo quần ở khu phố cổ Hội An…).

Nhiều địa phương làm tốt công tác nhân rộng mô hình Tổ liên gia an toàn PCCC(như An Giang, Bà Rịa – Vũng Tàu, Bắc Giang, Bắc Ninh, Bình Dương, Cần Thơ, Đồng Nai, Đồng Tháp, Hà Nam, TP Hồ Chí Minh, Khánh Hòa, Long An, Nam Định, Nghệ An, Ninh Bình, Phú Yên, Thái Nguyên, Tây Ninh, Thanh Hóa, Tuyên Quang, Vĩnh Phúc), điển hình là: TP Hồ Chí Minh, Thái Nguyên xây dựng mỗi đơn vị cấp xã có ít nhất 01 mô hình Tổ liên gia an toàn PCCC.

Đến nay, trên toàn quốc đã thành lập 79.672 đội dân phòng trên tổng số 103.568 (thôn) đơn vị thuộc diện phải thành lập đội dân phòng với 808.118 thành viên. Hằng năm, lực lượng này đã phát hiện và dập tắt kịp thời trên 50% tổng số vụ cháy xảy ra, góp phần ngăn chặn cháy lớn, gây thiệt hại nghiêm trọng.

Tổ chức phong trào Toàn dân PCCC là một yêu cầu khách quan, phù hợp với nguyện vọng của nhân dân bởi công tác tự phòng, tự bảo vệ là yếu tố thuộc về bản năng của con người. Tuy nhiên, nó cũng chứa đựng yếu tố tự phát, manh mún, không phát huy được sức mạnh tổng hợp. Nhiều phong trào mới hình thành thì hoạt động rất hiệu quả nhưng lại không tồn tại lâu dài do thiếu kinh phí, không có quy chế hoạt động cụ thể. Việc tổ chức và duy trì hoạt động đối với lực lượng dân phòng còn nhiều khó khăn, chưa đúng theo quy định của Luật phòng cháy và chữa cháy, do đó việc phòng ngừa và tổ chức cứu chữa các đám cháy không hiệu quả và kịp thời nên để dẫn đến cháy lớn, gây thiệt hại nghiêm trọng. Ở một số cơ sở việc tổ chức công tác PCCC tại chỗ còn mang tính hình thức, đối phó với cơ quan quản lý PCCC. Đặc biệt là lực lượng dân phòng hoạt động hiệu quả không cao; chế độ, chính sách đối với Đội trưởng, Đội phó và các thành viên đội dân phòng chưa bảo đảm.

Trong thời gian tới, để phong trào Toàn dân PCCC hoạt động có hiệu quả, đáp ứng được yêu cầu trong tình hình mới, cần triển khai một số biện pháp công tác sau:

– Đẩy mạnh công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật và kiến thức PCCC làm chuyển biến về nhận thức của các cấp, các ngành trong công tác PCCC, chuyển từ ý thức tự phát thành tự giác trong việc tổ chức thực hiện công tác PCCC tại cơ sở, khu dân cư… theo nguyên tắc mọi hoạt động PCCC phải thực hiện và giải quyết tại chỗ. Để làm tốt việc này, lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH cần phối hợp tốt với các cơ quan thông tin đại chúng, cơ quan văn hóa thông tin và các cơ quan tuyên truyền của Bộ Công an tích cực tuyên truyền công tác PCCC đặc biệt là vào dịp cao điểm về PCCC… quan tâm tuyên truyền về các ứng dụng công nghệ tiên tiến trong công tác PCCC và CNCH; ý nghĩa các mô hình, lợi ích khi xây dựng và duy trì các mô hình về PCCC và CNCh hoạt động hiệu quả. Thường xuyên nghiên cứu, đổi mới về phương thức, nâng cao chất lượng về nội dung, hướng vào những nội dung, chủ đề thiết thực với lợi ích của người dân, nhằm giúp cho người dân thấy rõ trách nhiệm, nghĩa vụ của mình trong việc PCCC là để bảo vệ tính mạng, tài sản của chính mình; đề xuất ban hành.

– Ban Giám đốc Công an các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đề xuất UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo các cấp, các ngành củng cố, kiện toàn Ban chỉ đạo PCCC các cấp; đánh giá thực trạng phong trào Toàn dân PCCC; chấn chỉnh công tác PCCC tại những cơ sở trọng điểm về cháy nổ; chỉ đạo UBND các cấp, các ngành thường xuyên tổ chức các đợt kiểm tra nghiệp vụ PCCC đối với lực lượng PCCC cơ sở và dân phòng; triển khai thực hiện tốt Quy chế dân chủ ở cơ sở, bảo đảm cho “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” trong công tác PCCC; đề xuất xây dựng và nhân rộng các mô hình phong trào toàn dân PCCC phù hợp lòng dân, vừa sức dân để thu hút sự ủng hộ và tham gia tích cực của người dân; hằng năm tổng kết, đánh giá kết quả hoạt động của các mô hình để có kế hoạch xây dựng, nhân rộng và nâng cao chất lượng hoạt động của lực lượng PCCC cơ sở và dân phòng.

– Lực lượng Công an nói chung, lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH nói riêng cần bám sát địa bàn, cơ sở phát hiện, bồi dưỡng những nhân tố mới, những điển hình trong phong trào Toàn dân PCCC của các cơ sở, khu dân cư để có kế hoạch nhân rộng trên toàn quốc; nghiên cứu các biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả phong trào Toàn dân PCCC trong điều kiện kinh tế thị trường và trong mối quan hệ giữa người sử dụng lao động và người lao động; tập trung làm công tác dân vận, xây dựng lực lượng PCCC tại chỗ ở những khu dân cư và cơ sở trọng điểm; phối hợp cùng các cơ quan chức năng xây dựng chế độ chính sách cho lực lượng này; làm tốt công tác thi đua khen thưởng những tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong phong trào Toàn dân PCCC để động viên, khích lệ và lan tỏa phong trào.

– Phát động các phong trào tự quản về đảm bảo an toàn PCCC lồng ghép với nhiệm vụ giữ gìn trật tự an toàn xã hội tại các khu dân cư, các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tạo cho phong trào sức lan tỏa rộng rãi; phối hợp cùng các đoàn thể như Công đoàn, Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ, Hội cựu chiến binh… tổ chức các hoạt động PCCC thiết thực trong đoàn viên, hội viên như đưa việc phổ biến, trao đổi tình hình công tác PCCC vào các buổi sinh hoạt, tổ chức các đợt ký cam kết đảm bảo an toàn PCCC giữa đoàn thể và hội viên./.